Τους ίδιους αιώνες, τον 17ο και 18ο, τα Γιάννενα γεμίζουν σχολές, τη Μαρούτσιο, την Καπλάνιο, την Μπαλάνειο, την περίφημη Ζωσιμαία. Δεν είναι τυχαίο που ένα από τα τρία μέλη της Φιλικής Εταιρείας, της μυστικής οργάνωσης που ανάβει τη σπίθα της ελληνικής επανάστασης, είναι ο Γιαννιώτης γουνέμπορος Αθανάσιος Τσακάλωφ. Ακόμα και ο Αλή Πασάς, φιλομαθής ο ίδιος, συγκεντρώνει γύρω του λόγιους κάθε εθνικότητας και ευνοεί τις τέχνες και τα γράμματα. Την εποχή αυτή γεννιέται και η έκφραση «Πρώτα στα άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα», που αναγνωρίζει στα Γιάννενα την πρωτιά, όχι μόνο στον πόλεμο και στο εμπόριο αλλά και στην εκπαίδευση.